Türkiye, tasarımlar için tescil sonrası itiraz mekanizmasını benimsemektedir. Buna göre, Türkiye’de tescilli tasarımların hükümsüz kılınması için iki ihtimal bulunmaktadır.
İlk ihtimal, tescilli tasarımın Resmi Tasarım Bülteni’nde (“Bülten”) yayımlanmasından itibaren 3 ay içerisinde itirazda bulunmaktır. Yapılan itiraz Türk Patent ve Marka Kurumu (“Türk Patent”) tarafından kabul edildiği takdirde tasarım, Tasarım Sicilinden (“Sicil”) terkin edilir ve hükümsüz kılınır.
Diğer bir ihtimal ise, ihtisas mahkemesi olan Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi (“Mahkeme”) nezdinde hükümsüzlük davası açmaktır. Hak sahipleri tescilli tasarıma 3 aylık süre içerisinde Türk Patent nezdinde itiraz etmeseler dahi, tescilli tasarımın Sicil’den terkin edilmesi için hükümsüzlük davası açabilirler.
Bu yazımızda, Türkiye’de tescilli tasarımın hükümsüzlüğüne ilişkin genel hususlara değinilecektir.
İtiraz ve Hükümsüzlük Sebepleri
Hem 3 aylık itiraz sürecinde hem de hükümsüzlük davasında hak sahibi, ilgili tescilli tasarımın hükümsüz kılınması gerektiğini kanıtlamak için bir veya birden fazla sebebe dayanabilir.
Tescilli tasarımın itiraz ve hükümsüzlük sebepleri hem kamu yararına hem de hak sahibinin önceki haklarına ilişkin olabilir.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) m. 67/2 ve m. 77/1 maddeleri uyarınca tasarım tescilleri aşağıdaki sebeplerle hükümsüz kılınabilir:
Tasarım ve ürün tanımına uymama: SMK m.55’teki tanıma göre tasarım, bir ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür. Ürün ise bilgisayar programları hariç olmak üzere, herhangi bir endüstriyel veya elle üretilen nesneler olarak tanımlanabilir. Bir tasarım veya ürün, bu tanımlara uygun değilse tasarım hükümsüz kılınır.
Yenilik ve ayırt edicilikten yoksunluk: SMK m. 56 ve m.57 uyarınca, bir tasarım başvurusunun tescil edilebilmesi için, ilgili tasarımın yeni ve ayırt edici karakterinin olması gerekir. Bu nedenle, yeni olmayan veya ayırt edicilikten yoksun olan tasarımların hükümsüzlüğü talep edilebilir.
Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırılık: Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı tasarımlar, Türk Patent veya Mahkeme tarafından hükümsüz kılınır.
Ürünün teknik fonksiyonunun zorunlu kıldığı görünümü: Teknik fonksiyonun zorunlu kıldığı görünüm özellikleri, tasarım tescili kapsamından çıkartılır.
Zorunlu olarak belirli biçim ve boyutlarda üretilen ürünlerin görünümü: Diğer ürünlere mekanik olarak monte edilmesi veya bağlanması için belirli biçim ve boyutlarda üretilmesi gereken bir eşya ya da ürünün görünüm özellikleri, tasarım tescili kapsamından çıkartılır.
Sembollerin uygunsuz kullanımı: Paris Sözleşmesinin 2. mükerrer 6. maddesi kapsamında yer alan hükümranlık alametleri ile bu kapsam dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren dini, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği işaretlerin, armaların, nişanların veya adlandırmaların uygunsuz kullanımını içeren tasarımlar hükümsüz kılınabilir.
Yetkisiz tescil: Gerçek hak sahibi olmayan kişiler tarafından yapılan tasarım tescil başvuruları hükümsüz kılınır.
Kötüniyet: Tasarım sahibi, tasarım tescil başvurusunu kötüniyetle yapmışsa ve kötüniyetin varlığı ispatlanmışsa, tasarımın hükümsüzlüğüne karar verilir.
Başkasına ait bir fikri mülkiyet hakkının yetkisiz kullanımı: Tasarım, diğer fikri mülkiyet haklarının izinsiz kullanımını içeriyorsa tasarımın hükümsüzlüğüne karar verilir.
İlgili sebepler, hak sahibinin Türk Patent nezdindeki itiraz sürecinde veya Mahkeme nezdinde açılacak olan hükümsüzlük davalarında ileri sürülebilir.
Türk Patent Nezdinde İtiraz Süreci
İtiraz sebeplerini ve bu sebepleri destekleyen delilleri içeren itiraz dilekçesinin, ilgili tescilli tasarımın Bülten’de yayımlandığı tarihten itibaren 3 ay içerisinde Türk Patent’e sunulması gerekir. İtiraz süresi uzatılamaz. Tescilli tasarıma ilişkin yapılacak itirazlarda vekaletname ibraz edilmesi gerekli değildir.
Süre içinde itiraz edilmesi halinde Türk Patent, söz konusu itirazı tasarım sahibine bildirerek, bildirim tarihinden itibaren 1 ay içerisinde itiraza karşı cevap verme hakkı tanır.
Tescilli tasarıma karşı süresi içerisinde yapılan itirazlar, Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Kurulu (“YİDK”) tarafından itiraz ve cevap dilekçelerine dayanılarak incelenir. İtiraz sahibi tarafından dayanılan hükümsüzlük sebeplerinden birinin var olduğu YİDK tarafından tespit edilirse, ilgili tescilli tasarım için hükümsüzlük kararı verilir. Aksi takdirde yapılan itiraz YİDK tarafından reddedilir. İtiraz hakkında YİDK tarafından verilen karar taraflara tebliğ edilir. YİDK tarafından verilen karar, Türk Patent’in nihai kararıdır.
YİDK tarafından verilen karar Türk Patent’in nihai kararı olduğundan, itiraza ilişkin verilen karar, söz konusu kararın taraflara tebliğinden itibaren iki ay içerisinde Ankara’daki Mahkemede açılacak iptal davasıyla iptal edilebilir.
Mahkeme Nezdinde Hükümsüzlük Davası
Hükümsüzlük davası, tescilli tasarımların hükümsüzlük sebeplerinden birinin varlığı nedeniyle Sicil’den terkin edilmesini sağlayan bir davadır. 3 aylık itiraz süresi içerisinde tescilli tasarıma karşı itiraz etmeyen kişilerin de, tescilli tasarıma karşı Mahkeme nezdinde hükümsüzlük davası açabilmeleri mümkündür.
Belirtmek gerekir ki, tescilli tasarıma karşı hükümsüzlük davası açabilmek için, itiraz aşamasında tescilli tasarıma itirazda bulunmuş olmak şart değildir.
Hükümsüzlük davası, davalının ikamet ettiği ve ihtisas mahkemesi olan Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi nezdinde görülür.
Hükümsüzlük kararı, geçmişe etkilidir. SMK m.79/1’de açıkça belirtildiği üzere, tescilli tasarımın hükümsüzlüğüne karar verilmesi halinde bu karar, tasarım başvurusunun yapıldığı tarihten itibaren etkili olup, tasarıma SMK ile sağlanan koruma hiç doğmamış sayılır.
Hükümsüzlük kararı kesinleştikten sonra mahkeme, ilgili kararı Türk Patent’e re’sen gönderir. Hakkında hükümsüzlük kararı verilmiş tasarım, Sicil’den terkin edilir ve Bülten’de yayımlanır. Tasarımın hükümsüzlüğüne ilişkin karar, herkes için hüküm ifade eder.
Ayrıntılı bilgi için lütfen iletişime geçiniz:
Doğukan Berk Aksoy, LL.M.
Avukat | Marka Vekili | Patent Vekili
T: 0 (312) 969 09 63
Elif Koturoğlu
Avukat | Marka Vekili
Evren Fırat Göklü
Avukat | Marka Vekili