Bilgisayar programlarının, telif hakları ile korunduğunu öğrenenlerin, akıllarındaki ilk soru, bu korumayı elde etmek için bir tescil gerekip gerekmediğidir. Tescil, telif haklarını kazanmak için gerekliliğe işaret etmez; ancak hak sahiplerine ispat avantajı sunar. Yine de bu ispat başka türlü de sağlanabilir. Serimizin bu yazısında, telif hakları ve tescil mekanizmasının ayrıntılarına ve önemine odaklanacağız. Ek olarak, Türkiye'deki telif hakkı koruma süresi ve uluslararası telif haklarına ilişkin Bern Sözleşmesi gibi uluslararası düzenlemeleri de ele alacağız.
İspatı İmkânı Olarak Tescil
Serimizin önceki yazılarında da değindiğimiz üzere, telif haklarının korunması şekil koşullarına yani tescil edilme koşuluna bağlı değildir. Dolayısıyla eserin kaydı ve tescili, telif koruması bakımından hak doğurucu bir etkiye sahip değildir.
Ancak, telif haklarından kaynaklı uyuşmazlıklarda, hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlaması amacıyla, hak sahipliklerinin Kültür ve Turizm Bakanlığı nezdinde tescil edilmeleri mümkündür.[1]
Tescil edilen eserin herhangi bir uyuşmazlık sonucu dava konusu olması halinde, mahkeme tarafından talep doğrultusunda, ilgili esere ilişkin tescil belgesinin bir örneği ve başvuru sırasında sunulan belgeler Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Telif Hakları Genel Müdürlüğünce mahkemeye sunulmaktadır.
Bakanlık nezdindeki tescile alternatif bir seçenek olarak, noter nezdinde eser sahipliği hak beyanının düzenlenmesi de mümkün olabilir.
Yine de belirtmek gerekir ki, özellikle bilgisayar programları bakımından ne Bakanlık nezdinde tescil ve ne de noter onayı sık tercih edilen bir uygulamadır. Eser sahipliğinin kanıtlanması için özellikle ilgili eserin, örneğin kaynak kodlarının, elektronik kayıt tarihi, oluşturulma tarihi, kişi bilgisi, gibi unsurlarını da kapsayacak şekilde saklanması önem arz etmektedir. Yine eser sahipliğinin kanıtlanması hususunda farklı stratejiler ve usuller benimsenebilmektedir. Önemli olan, olası bir uyuşmazlıkta, eserin hangi tarihte hangi durumda olduğunu, tartışmalardan muaf bir şekilde kanıtlayabilmektir.
Bilgisayar Oyunları Bakımından Zorunlu Tescil
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (“FSEK”) madde 13’te, yalnızca sinema ve müzik eserlerinin kayıt ve tescilinin zorunlu olduğu ifade edilmiş, bilgisayar programları zorunlu tescil kapsamı dışında tutulmuştur. Bilgisayar programları, zorunlu tescile tabi eserler arasında sayılmamıştır. Ancak, 17.05.2006 tarihli Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmelik madde 5’e göre, bilgisayar oyunlarının, belli bir mizansen veya senaryo çerçevesinde hareketli ve sesli görüntüleri içermesi nedeniyle sinema eserlerini içeren yapımlar gibi kayıt ve tescil edilmesi gerekmektedir.
Bu hükme göre, yerli ve ithal bilgisayar oyunlarının da kaydının ve tescilinin Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı İstanbul Telif Hakları ve Sinema Müdürlüğü’ne yapılması gerekmektedir. Ancak bu yükümlülüğe uyulmamasına herhangi bir yaptırım öngörülmüş değildir.
Hem FSEK hem de bahsi geçen yönetmelikten, tescil edilmesi gereken eserler bakımından dahi, tescil hak doğurucu etki yaratmamakta, yalnızca bir ispat kolaylığı sağlamaktadır.
Türkiye’de Telif Hakkı Koruma Süresi
FSEK m. 19 ve 27 uyarınca Türkiye’de eser olma niteliği taşıyan fikirsel ve sanatsal ürünler hakkında genel koruma süresi manevi ve mali haklar bakımından eser sahibinin hayatı boyunca ve ölümünden itibaren 70 yıl olarak öngörülmüştür. Bu koruma süresi ise ürünün aleniyet kazanmasıyla birlikte yahut tespitinin yapılması ile birlikte başlamaktadır.[2] Bu haklar, eser sahibinin, haklarını devrettiği (mali haklar) ya da kullanımını bıraktığı kişiler veya ölümünden sonra FSEK’te sayılan mirasçıları tarafından kullanılacaktır.
Uluslararası Telif Koruması: Bern Sözleşmesi
Telif haklarının uluslararası korunması, Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi (“Bern Sözleşmesi”) ile düzenlenmiş vaziyettedir. Türkiye’nin 1995’te taraf olduğu Bern Sözleşmesi’ne bugün itibariyle 181 ülke taraf konumdadır.[3] Bu haliyle Bern Sözleşmesi’nin neredeyse tüm Dünya’da geçerli olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Bern Sözleşme üye ülkelerde, telif korumasına ilişkin asgari şartları belirlemekte, taraf ülkelerden birinde telif ile korunan eserlerin, diğer ülkelerde de asgari korumadan yararlanması sağlamaktadır. Bern Sözleşmesi, asgari korumayı şu temel ilkeler üzerine oturtmuştur[4]:
Üye ülkeler, kendi vatandaşlarına sağladıkları korumanın aynısını, diğer üye ülkelerden birinde yayınlanmış eserlere (veya bu ülkelerin vatandaşlarının eserlerine) sağlayacaktır.
Koruma herhangi bir formalite şartı tabi olmamalıdır.
Koruma, kaynak ülkedeki (eserin ilk olarak yayınlandığı/alenileştiği ülke) korumanın varlığından bağımsızdır. Ancak, bir üye ülkede Bern Sözleşmesi’nin öngördüğü asgari koruma süresinin (eser sahibinin ölümünden itibaren 50 yıl) üzerinde koruma sağlanıyorsa, ancak kaynak ülkedeki koruma süresi sona erdiyse, bu daha fazla süre tanıyan ülkedeki koruma da sona erecektir.
Bern Sözleşmesi üye ülkelerde hangi eserlerin, hangi asgari sürede koruması gerektiğini, bu korumaya ilişkin olarak eser sahibine hangi asgari hakların tanınması gerektiğini belirler.
Bern Sözleşmesi’nin kapsamı dışında kalan konulara ilişkin olarak ilgili ülkelerin mevzuatlarını ayrıca incelemek gerekmektedir. Örneğin, telif haklarına ilişkin hukuki işlemler (devir, lisans), telif hakları bakımından çalışan işveren ilişkisi Bern Sözleşmesi’nin kapsamı dışında kalan ve dolayısıyla, birçok ülkeyi ilgilendiren durumlarda özellikle dikkat edilmesi gereken hususlardandır.
Ayrıntılı bilgi için lütfen iletişime geçiniz:
Doğukan Berk Aksoy, LL.M.
Avukat | Marka Vekili | Patent Vekili
T: +90 312 969 09 63
Evren Fırat Göklü
Avukat | Marka Vekili
Petek Işılak
Stajyer Avukat
[1] T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü, “Zorunlu Kayıt-Tescil Başvuruları” <https://telifhaklari.ktb.gov.tr/TR-333823/zorunlu-kayit-tescil-basvurulari.html > son erişim tarihi: 29.11.2023. [2] İlhami Güneş, Uygulamada Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022, s.277. [3] WIPO, “Contracting Parties” <https://www.wipo.int/export/sites/www/treaties/en/docs/pdf/berne.pdf> son erişim tarihi: 29.11.2023. [4] WIPO, “Summary of the Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (1886)” <https://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/summary_berne.html> son erişim tarihi: 29.11.2023.