Serimizin ilk yazısı olan “Yazılım Yazı Serisi: 1- Farklı Fikri Mülkiyet Hakları ile Korunabilmesi” başlıklı yazımızda, bilgisayar programları söz konusu olduğu akla ilk başta telif haklarının gelmesi gerektiğini açıklamıştık. Bu yazımızda ise bilgisayar programlarına ve bilgisayar programlarıyla ilgili diğer unsurlardan hangilerine telif hakkı koruması tanınacağını irdeleyeceğiz.
Bilgisayar Programının Eser Niteliği
Hukukumuzda telif hakları, 1951 yılında yasalaşip 1952 yılında yürürlüğe giren 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (“FSEK”) kapsamında düzenlenmektedir. Fikri bir çalışmanın FSEK kapsamında eser kabul edilip, telif hakları ile korunmasının ilk koşulu, bu çalışmayı meydana getiren kişinin hususiyetini taşımasıdır. Burada hususiyet kavramından anlaşılması gereken orijinalliktir. [1]
Fikri bir çalışmanın telif hakkı ile korunmasının diğer koşulu ise, bu çalışmanın FSEK’te sayılan eser türlerinden birine girmesidir. FSEK’te eser türleri, “ilim ve edebiyat eserleri”, “musiki eserleri”, “güzel sanat eserleri” ve “sinema eserleri” olmak üzere ayrılmıştır. Bilgisayar programları bunlardan ilki olan “ilim ve edebiyat eserleri” türüne dahil edilmiştir. Yine de bilgisayar programları ile bunlarla ilişkili hangi çalışmaların telif hakkı korumasından yararlanabileceğinin tespiti için FSEK’te yapılan tanımlamalar özellikle incelenmelidir.
FSEK’te Bilgisayar Programları ve Hazırlık Çalışmaları
Bilgisayar programı, FSEK m. 1/B g bendinde “bir bilgisayar sisteminin özel bir işlem veya görev yapmasını sağlayacak bir şekilde düzene konulmuş bilgisayar emir dizgesini ve bu emir dizgesinin oluşum ve gelişimini sağlayacak hazırlık çalışmaları” olarak tanımlamıştır. Bu tanımda “hazırlık çalışmaları” da bilgisayar programı tanımına dahil edilmiştir.
Buna rağmen, FSEK m. 2/1’de, ilim ve edebiyat eserleri sıralanırken, “Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımlar” ifadesi kullanılarak bilgisayar programları ve hazırlık çalışmaları için bir ayrım yapılmıştır.
Bilgisayar programını oluşturan kaynak kodları ile nesne kodlarının telif hakkı ile korunduğu açıktır. Kaynak kodu, yazılımcının yazılım dili ile yazdığı talimatlar iken, nesne kodu onun makine diline dönüştürülmüş halidir.[2]
Telif hakları ile korunacak hazırlık çalışmalarının neleri kapsadığı ise, FSEK’te tanımlanmamıştır. Öyleyse akış şemaları başta olmak üzere her türlü tasarım, kodlama çalışmasının bilgisayar programı hazırlık çalışmaları kapsamına dahil edilebileceği kabul edilmelidir. FSEK m. 2/1’de, bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bilgisayar programlarının hazırlık çalışmalarının korumadan yararlanacağını ifade edilmektedir. Buna rağmen doktrindeki görüş, hazırlık çalışmasının, bir bilgisayar programına dönüşmese bile, herhangi bir aşamada dönüşebilecek nitelikteyse telif hakları ile korunabileceği yönündedir.[3]
FSEK’te Algoritma, Arayüz, Veri Tabanları
Algoritma, belirli bir problemin çözümü için atılacak adımların ortaya konulması olarak tanımlanabilir.[4] Dolayısıyla ilk bakışta, algoritmanın da bilgisayar programının hazırlık çalışması olarak telif ile korunması gerektiği düşünülebilir. Ancak, FSEK m. 2/2, arayüzüne temel oluşturan düşünce ve ilkeleri de içine almak üzere, bir bilgisayar programının herhangi bir ögesine temel oluşturan düşünce ve ilkelerin eser sayılmayacağını belirtmektedir. Bu hüküm gereği, algoritmalar FSEK koruması kapsamı dışında kalmaktadır. Algoritmalar için, diğer fikri mülkiyet haklarını düzenleyen 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) kapsamında da herhangi bir koruma öngörülmemektedir. Öyleyse, algoritmaların, yalnızca ticari sır olarak değerlendirilerek sözleşmesel ilişki veya haksız rekabet hükümleri çerçevesinde hukuksal korumaya kavuşabileceği söylenebilecektir.
Kullanıcı ile bilgisayar arasında etkileşimi sağlayan, ekrandaki menüler, seçenekler gibi unsurlardan oluşan arayüzler de FSEK m.2/2 gereği koruma kapsamının dışında bırakılmıştır. Ancak burada koruma kapsamı dışında bırakılan unsur, arayüzlerin teknik fonksiyonudur.[5]
Arayüzlerin grafiksel ve işitsel özellikleri, diğer eser türlerinden birinin kapsamında değerlendirilerek, telif hakkı korumasına kavuşabilir. Ayrıca, yenilik ve ayırt edicilik şartlarını taşıması halinde, arayüzlerin SMK kapsamında tasarım olarak korunması gündeme gelebilir.
FSEK, veri tabanlarını özel olarak düzenlemektedir. FSEK m.6/1 11. bentte, belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi sonucu ortaya çıkan ve bir araç ile okunabilir veya diğer biçimdeki veri tabanları, işlenme eser olarak kabul edilmiştir. Aynı bentte, veri tabanı içinde bulunan verinin koruma kapsamı dışında tutulduğu ifade edilmiştir. Veri tabanın içindeki verinin, niteliğine göre, ticari sır veya kişisel veri olarak korunması gündeme gelebilir. Ayrıca, FSEK ek madde 8’de veri tabanı yapımcısına, yani onun içeriğine katkıda bulunan kişiye, özel bir koruma sağlanmış durumdadır. Veri tabanlarının, serimizin sonraki yazılarından birinde ayrıca incelenmesi planlanmaktadır.
Yazılım Yazı Serisinin Diğer Yazıları:
Ayrıntılı bilgi için lütfen iletişime geçiniz:
Doğukan Berk Aksoy, LL.M.
Avukat | Marka Vekili | Patent Vekili
T: +90 312 969 09 63
Evren Fırat Göklü
Avukat | Marka Vekili
Tuana Özbal
Stajyer Avukat
[1] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 11.05.2000, E.3250, K. 4072
[2] Pelin Özkaya, Refik Samet, Yazılım Ürünlerinin Telif Hukuku Kapsamında Korunması, Uluslararası Bilgi Güvenliği Mühendisliği Dergisi, Cilt:6, No:1, s:21 (https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1194041 erişim tarihi 05.12.2022.
[3] Cahit Suluk, Rauf Karasu, Temel Nal, Fikri Mülkiyet Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Baskı, Ankara 2020, s. 149
[4] Şener Dalyan, Bilgisayar Programlarının Fikri Hukukta Korunması, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Medeni Hukuk) Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara, 2008, s.15 (https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/37468/228066.pdf?sequence=1 erişim tarihi 08.12.2022)
[5] Tuğba Akdemir Kamalı, Fikri Hukuk Kapsamında Bilgisayar Programlarındaki Değişikliklerin Sonuçları, Seçkin Yayıncılık, Baskı, Ankara 2019, s. 113